මහා කාරුණික වූ ලොව්තුරා ශාන්තිනායක සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්ස.!!. දෑත නළලේ බැඳ මා නමස්කාර කරමි.මාගේ නමස්කාරය වේවා.!!. ඒ උතුම් බුද්ධානුභාවයෙන්ද, ධම්මානුභාවයෙන්ද, සංඝානුභාවයෙන්ද සියලු ලෝ සතුන්ට සැප සැලසේවා! ''සබ්බ දානං ධම්ම දානං ජිනාති'' සියලු දානයන් අතර ධර්ම දානය උතුම් වේ සියල්ලෝම අවබෝධයෙන් යුතුව කියවා බලා සිත් පහන් කර ගනිත්වා !
සිත හා සිතිවිලිවල ක්‍රියාකාරිත්වය බුදුදහම වඩාත් ඉස්මතු කොට දක්වා ඇත. බෞද්ධ චින්තනය යනු බෞද්ධයකු විසින් සිතන ආකෘතිය වන අතර සිතීම යනු යම් ක්‍රියාවක් කළ යුත්තේ කෙසේද? යන්න පිළිබඳ සිතින් කරනු ලබන මුල් සැලැස්ම වේ. එම සැලැස්ම කය හා වචනය පදනම් කොට ගෙන හෙළි දැක්වීමෙන් එම චින්තනය ක්‍රියාවලියක් බවට පත් කෙරේ.
“සබ්බේ සත්තා භවන්තු සුඛිතත්තා”
බුදුරජාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත් වූ පසු බෝධිසත්ව අවධිය තුළ ඇතිවුණ මනෝභාවයන් පිළිබඳ විග්‍රහ කළ අවස්ථාවේ රූපයේ ආස්වාදය කුමක්ද? රූපයේ ආදීනව කෙසේද?නිස්සරණය කුමක්ද? රූප, සංඥා සංස්කාර විඤ්ඤාණය යන පංචස්කන්ධය අප සියලු දෙනාටම තිබෙනවා.අරපිරිමැස්මෙන් කටයුතු නොකිරීම මිනිසුන් තුළ තිබෙන විශාල දුර්වලකමක්. පරණ බඩු බාහිරාදිය ඉවත දමා අලුතෙන්ම බඩු බාහිරාදිය මිළදී ගැනීමට උත්සාහ කරනවා මිස අඩුපාඩු ප්‍රතිසංස්කරණය කරමින් නැවත පාවිච්ච්ය සඳහා ගන්නාවූ උත්සාහයක් නැහැ.
කුල යන පාලි වචනයේ සිංහල තේරුම ගෘහය යන අදහසයි. ගෘහ ය, ගෙය නිවස යන වචන එක සමාන වගේ දක්නට ලැබුණාට එහි කුඩා කුඩා වෙනස්කමි තිබෙනවා. ගෘහණිය යන වචනයට දරුවෙකුගේ අර්ථයෙන් අම්මා යන අදහස ද, තරුණ ස්වාමිපුරුෂයෙකුගේ අර්ථයට අනුව බිරිඳක යන අර්ථයෙන්ද අර්ථගැන්වෙයි. ඇය ගෘහයට අධිපති තැනැත්තියයි.ගෘහපති යනු ගෙදර සිටින ප්‍රධානියායි. පියා හෝ පියෙකු වීමට බලාපොරොත්තුවෙන් සිටින පුද්ගලයායි.
"' ගිහි ජීවිතය අර්ථවත්කරගැනීමට සකසුරුවම හා අරපිරිමැස්ම අවශ්‍ය වේ. ලැබෙන සියල්ල එක් සැනකින් වියපැහැදම් කරමින් කටයුතු කරන පුද්ගලයාට ආර්ථික සමෘද්ධියක් අපේක්ෂා කළ නොහැකිය. ධනය වැය කොට රැස්කරන ඇතැම් භාණ්ඩ මුළු ජීවිත කාලයේම එක් දිනක් හෝ ප්‍රයෝජනයට නොගන්නා අවස්ථා තිබිය හැකිය. මුදල් තිබූ පමණින් භාණ්ඩ ගොඩගසා ගත්තද එහි උපයෝගීතාව වටහා නොගන්නේ නම් අවසානයේදී හිමිවන්නේ බහුභාණ්ඩික කරදරකාරි ජීවිතයකි."
අනුන්ගේ මරණ උපමා කර ගනිමින් සුළං හමන තැනක දැල්වූ පහනක් මෙන් තමාගේ ආයුෂද කවර මොහොතක හෝ කෙලවර විය හැකි යැයි” සිහිපත් කරමින් මරණානුස්සතිය වැඩිය යුතුය.
මරණය පිළිබඳව ධර්මානුකූල විග්‍රයක් තුළින් අවබෝධයක් ලබා තිබීම අප සියලු දෙනාටම වැදගත් කාරණාවක් වෙයි. මරණය පිළිබඳව විවිධ අදහස් තිබෙනවා. නියමිත කාලය ඉක්මවමින් හොඳටම වයස් ගතවී මරණයට පත්වුවහොත් අප එය ස්වභාවික මරණයක් ලෙසත් අඩු වයසකින් මරණයට පත්වුව හොත් එය අකල් මරණක් ලෙසත් සාමාන්‍ය ක්‍රමය යටතේ විග්‍රහ කරන්නට උත්සාහ කරනවා.
"දන් දීම ඉතාම යහපත් ක්‍රියාවක් වුවත් පරිත්‍යාගය ඊට වඩා වෙනස් කාරණාවක්.දානය යනු දීම වන අතර පරිත්‍යාගය යනු අතහැරීමක් වෙයි. අතහැරීම යනු කුමක්ද?අතහැරීම කළ යුත්තේ ශරීරයෙන්ද? සිතෙන්ද? ශරීරයෙන් දීල සිතෙන් අතනොහැර සිටිය හැකියි.ශරීරයෙන් නොදී සිතෙන් අතහැරිය හැකියි. ශරීරයෙනුත් දීල සිතෙනුත් අතහැරිය හැකියි.ශරීරයෙනුත් නොදී සිතෙනුත් අතනොහැර තියාගත හැකියි. ඉහත සඳහන් කළ දැනුම විඳීම අවබෝධය යන කාරණා තුනෙන් අවබෝධය යන කාරණාවෙන් මෙම කාරණා පිළිබඳ අවබෝධය ලබාගත හොත් නිවන් දැකිය හැකියි. "
නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස
"අපේ ජීවිතය ඊට වඩා බරයි. අපගේ ජීවිත තුළ ඊට වඩා බලාපොරොත්තු සහ විවිධ අවශ්‍යතා වැඩියි. මිථ්‍යා විශ්වාස කිරීම නිසා ජීවිතය අවුල් වීමට පටන් ගනී. මිථ්‍යා මත ඇසූ පමණින් ඒවා විශ්වාස කිරීමට යාම සුදුසු නැහැ
දැහැමින් ඉපැයූ ධනය කළමනාකරණය කිරීමේ පළමු පියවර පසුගිය බිනර අව අටවක පෝදා (23) ලිපියෙන් ඉදිරිපත් කරන ලදී. එහි සෙසු පියවර තුන පිළිබඳ මෙම ලිපියෙන් සාකච්ඡා කෙරේ. ඒ යටතේ උපයන ලද දැහැමි ධනය ගින්නෙන්, ජලයෙන්, රාජසන්තක වීමෙන්, සොරුන්ගෙන් ,අපි‍්‍රය පුද්ගලයන්ට අයත් වීමෙන් ආදි ආපදාවලින් ආරක්ෂා කරගත යුතුවේ." බොජ්ඣංග ධර්මයන් අතර දෙවැන්න සේ සැලකෙන මෙහි අර්ථය දුක්ඛ, සමුදය, නිරෝධ මග්ග යන සිව්සස් පිළිබඳව කරුණු රැස් කිරීම. සෙවීම යනුවෙන් අටුවා විස්තර අනුව සලකා ගත හැකි ය. "
කෙනෙක් කොයි තරම් මුළාවකට පත්වෙනවද. මහකළුවර රාත්‍රියක සොහොන් පිට්ටනියක් ළඟින් යනකොට එන සිතිවිලි කොයි විධියේ දේවල් ද? අන්තිමට බලනකොට ආලෝකය ආව හැටියේ තේරෙනවා මේ බොරු එහෙම් පිටින් ම මම ඇති කරගත්තු මතිභ්‍රම භ්‍රාන්තියක් පමණයි. ඇත්ත දෙයක් නැහැ මෙතන. ඒ අයුරෙන් තමයි ලෝකයාත්. අවිද්‍යා මහා ඝණ අන්ධකාරයේ ඉන්න ලෝකයාත් සිත තුළින් මවා ගන්නවා යම් මැවීම් සමූහයක්
"තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් අග්ගඤ්ඤ සූත්‍ර දේශනාවේ දී පෙන්වා දුන් ඒ උතුම් දහම් කොටස් වර්තමාන යුගය තුළ ජීවත්වන ඔබ අප සියලු දෙනා විසින් නැවත නැවතත් සිහිපත් කළ යුතුයි. "
බෞද්ධයන් ලෙස අනුන්ගේ අඩුපාඩු සෙවීමට කිසිම අයිතියක් අපට නැහැ. පරච්ත්ත විජාණන ඤාණය නැති වුණත් තව පුද්ගලයෙකු පිළිබඳව සඳහන් කරමින් ඔහුගේ සිත එතරම් හොඳ නැති බව ප්‍රකාශ කරන්නට යෙදෙන අවස්ථා තිබෙනවා. එම පුද්ගලයාගේ කට නිවැරැදි නැහැ, යනුවෙන් ප්‍රකාශ කළද, එය තමන්ට අදාල කාරණාවක් නොවෙයි. එය නිවැරැදි නැති නමි එම තත්වය බලපානු ලබන්නේද ඔහුටයි.
''බෞද්ධ ආර්ථික දර්ශනය යටතේ දැහැමිව සොයාගත් ධනය නිසි පරිදි කළමනාකරණ කරගැනීමේ පිළිවෙතද පියවරෙන් පියවර පැහැදිලි කර තිබේ. මෙතැන් සිට ඉදිරියට බලාපොරොත්තු වන්නේ එම පිළිවෙත පියවරෙන් පියවර පැහැදිලි කිරීමය. ඇතැම් විට විශාල ලෙස ධනය හා දේපළ එක් රැස් කළත් ඒ සියල්ල නිසි ලෙස වැය කිරීමේ පිළිවෙත නොදන්නාකම හේතුවෙන් අහේතුකව ධනය විනාශ වන අවස්ථා කෙතෙකුත් දක්නට ලැබේ. දනය ඉපැයීම අතිශය දුෂ්කර කටයුත්තකි. 
“තත්ථ කතමං දුක්ඛ සමුදයං අරීය සච්චං? යායං තණ්හා පොණො භවිකා නන්දිරාග සහගතා තත්‍ර තත්‍රාහිනන්දිනී. සෙය්‍යථිදං?
නාම රූප ධර්ම පිළිබඳව තවදුරටත් පැහැදිලි කර ගනිමු. අර මුලින් කිව්ව විඤ්ඤාණය ඊට කලින් මතක්කරන්න වෙනවා මේ විඤ්ඤාණ – නාමරූප දෙක කියනකොට ඇයි අවිද්‍යාව, සංස්කාර ගැන සිතුවේ නැත්තේ කියලා කෙනෙක් අහන්න පුළුවන්.
නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස
කර්මය නම් යමක් කිරීමයි. කළ දෙයින් ලැබෙන ඵලය කර්ම විපාකය යි. ලෝකයා කර්මය වශයෙන් සලකන ගොවිකම, වෙළෙඳාම, වෙදකම ආදිය මෙහි කර්ම වශයෙන් නො සැළකේ. බුදුදහම කර්මය යනුවෙන් දක්වන්නේ සත්ත්වයා විසින් රැස් කරනු ලබන පින් හෝ පවය. හොඳ හෝ නරක සිතින් කරනු ලබන ක්‍රියාකාරකම් ය. ඒවාට මුල් වන්නේ චේතනාවන් ය. හැඟීමක් සිතිවිල්ලක් නැතිව කරන හෝ කෙරෙන ක්‍රියාවන්ගේ විපාකයක් නැත. ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ යන අකුසල මූල තුන මුල් වී සිතින්,කයින් හෝ වචනයෙන් සිදුකරනු ලබන හොඳ හෝ නරක ක්‍රියාකාරකම් කර්ම වශයෙන් දැක්වේ. ඒ අනුව කර්මයක් සැකැසීමේදී ලෝභ, ද්වේශ, මෝහය යන සිතිවිලි තුන ප්‍රධාන වන බවත් ඒ චේතනාව ම කර්ම වශයෙන් ද දක්වා ඇත.
