සිත නිවන දහම් මග

පංච නීවරණ යනු කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, ථීනමිද්ධ, උද්ධච්ඡකුක්කුච්ඡ , විචිකිච්ඡා ආදියයි. එනම් ආශා කරන දේ සිහිවීම, තරහ මතුවීම, අලසකම හා නිදිමත ඇති වීම, නොසන්සුන්කම හා පසුතැවීම ඇතිවීම, සැකය මතුවීම ආදියයි. මෙම තත්ත්වයන් මග හරවා ගැනීම සඳහා සමථ භාවනා ක්‍රම මගින් සිත දියුණු කරගත යුතුය. භාවනා කිරීම සඳහා ඉන්ද්‍රිය සංවරය තිබිය යුතුයි. ඒ සඳහා ශීලයක පිහිටා සිටිය යුතුයි. පන්සිල් , ආජීව අෂ්ඨමක සිල්, අටසිල් , දස සිල් ආදී වශයෙන් ගිහි පිරිසට උචිත පරිදි සුදුසු ශීලයක් සමාදන් විය හැක. සමාදන් වූ ශීලය නැවත නැවත ආවර්ජනා කිරීමෙන් පවත්වා ගෙන යාමට විරිය කළ යුතුයි. ඒ සඳහා සිහි නුවණ අවශ්‍යයි.

සව්ලෝ සතුන් සනසන අදිටනින් දඹදිව බුද්ධගයා බෝමැඩ පහළ වූ ගෞතම බුදුන් වහන්සේ තමන් ලද සැනසුමෙහි උදාන වාක්‍යය ප්‍රකාශ කළේය. එතැන් පටන් පන්සාළිස් වසක් තුළ දිනපතා අළුයම මහා කරුණා සමාපත්තියට සමවැදී ලෝකය දෙස බැලූහ. නොයෙක් ස්ථානවලදී සමාධි සුවයෙන් ගත කළ බවද සඳහන් වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ ලක්දිවට වැඩම කර සොළොස්මස්ථානවලදී ස්වල්ප වේලාව බැගින් සමාධි සුවයෙන් වැඩ හිඳ පූජනීයත්වටය පත් කළ බව ඉතිහාසයෙහි සඳහන් වේ.

එපමණක් නොව නිරෝධ සමාපත්තියට සමවැදුණු කල්හි සතියක් පුරා එකම ඉරියව්වෙන් දන් නොවළඳා ආශ්වාස ප්‍රශ්වාසයෙන් තොරව වැඩසිටි බව ද බණ පොතෙහි සඳහන් වේ. නිරෝධ සමාපත්තියට සමවැදී සිටීමේදී නික්ලේශී මනසට සලායතන වලින් කිසිම අරමුණක් නොගැනීම නිසා ශරීර අභ්‍යන්තර පරිවෘත්තිය ක්‍රියාවලියේ ද නතර වේ. එවිට ආශ්වාස ප්‍රශ්වාසය ද අවශ්‍ය නොවේ.

අවදියෙන් පවතින සිතට දැනෙන සුවය නිවීම හා සැනසීම වේ. එනම් නිවන් සුවය වේ. මේ අනුව තණ්හාව ක්ෂය කළ බුදුරජාණන් වහන්සේට මෙන්ම රහතන් වහන්සේට ද මේ අයුරින් සමාධි සුවය හා නිරෝධ සමාපත්ති සුවය අත්දැකිය හැක.

එසේ නම් තණ්හාව ක්ෂය කළ කෙලෙස් ප්‍රහීණ කළ උතුමන් පිරිනිවන් පානා තෙක් ගත කරන ජීවිතය පුරා ලබන නිරාමිස සැපය නිවන් සුවය ලෙස වටහා ගත හැක. බාහිර අරමුණු වලින් වියුක්තව ඒ නිරාමිස සැපය සමග හුදෙකලා වී නිසල ව කාලය ගත කිරීම සමාධි සුවය අත් විඳීම ලෙස ද අපට වටහා ගත හැක. සමාධි සුවය තුළ ද විවිධ අවස්ථා පසු කරමින් ගැඹුරු අවධීන් කරා ගමන් කරන බව සඳහන් වේ. ප්‍රථම ධ්‍යානය, ද්විතීය ධ්‍යානය, තෘතීය ධ්‍යානය, චතුර්ථ ධ්‍යානය ආකාසානඤ්ඤායතන විඤ්ඤනංචායතන , නෙව සඤඤා නාසඤ්ඤායතනය ආදී වශයෙන් ඒවා හඳුන්වා ඇත. නිවන් අවබෝධය පිණිස ප්‍රගුණ කළ යුතු ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයෙහි අවසාන අදියරෙහි දැක්වෙන්නේ සම්මා සමාධියයි. සම්මා සමාධිය ඇතිවීම සඳහා සම්මා සතිය වැඩිය යුතුයි. සම්මා සතිය නිවැරැදි ව සිහිය පිහිටුවා ගැනීමයි. ඒ සඳහා තමන්ගේ ම කය හා මනස දෙස සිහිය පිහිටුවා ගැනීමේ ආකාර 4ක් දේශනා කර ඇත. ඒ සතර සතිපට්ඨානයයි.

1. කායානුපස්සනා

2. වේදනානුපස්සනා

3. චිත්තානුපස්සානා

4. ධම්මානුපස්සනා

1. කය අනුව සිහිය පිහිටුවා ගැනීම.

2. ආයතන 6න් ගන්නා අරමුණු අනුව ඇතිවන විඳීම් කෙරෙහි සිහිය පිහිටුවා ගැනීම ,

3. සිතෙහි ස්වභාවය විමසමින් ඒ මත සිහිය පිහිටුවා ගැනීම

4. සිය ආධ්‍යාත්මය හා ගලපමින් සිතෙහි මතුවන පංචනීවරණ ධර්ම හඳුනාගනිමින් ඒවා යටපත් කර බෝධි පාක්ෂික ධර්ම දියුණු කිරීම කෙරෙහි සිහිය පිහිටුවා ගැනීම.

මෙසේ සිහි නුවණ දියුණු වන විට සිත සමාධිමත් වේ. සමාධිමත් වූ සිතින් ලොව සියලු සංස්කාර ධර්මයන්ගේ අනිත්‍ය දුක්ඛ අනාත්ම ස්වභාවය විමසා බැලීම විදර්ශනා භාවනාවයි. විදර්ශනා භාවනා කිරීමේ දී යථා භූත ඥානය පහළ වේ. ඒ සඳහා සිතෙහි පංච නීවරණය යටපත් තිබිය යුතුය.

පංච නීවරණ යනු කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, ථීනමිද්ධ, උද්දඡකුක්කුච්ඡ , විචිකිච්ඡා ආදියයි. එනම් ආශා කරන දේ සිහිවීම, තරහ මතුවීම, අලසකම හා නිදිමත ඇති වීම, නොසන්සුන්කම හා පසුතැවීම ඇතිවීම, සැකය මතුවීම ආදියයි. මෙම තත්ත්වයන් මග හරවා ගැනීම සඳහා සමථ භාවනා ක්‍රම මගින් සිත දියුණු කරගත යුතුය. භාවනා කිරීම සඳහා ඉන්ද්‍රිය සංවරය තිබිය යුතුයි. ඒ සඳහා ශීලයක පිහිටා සිටිය යුතුයි. පන්සිල් , ආජීව අෂ්ඨමක සිල්, අටසිල් , දස සිල් ආදී වශයෙන් ගිහි පිරිසට උචිත පරිදි සුදුසු ශීලයක් සමාදන් විය හැක. සමාදන් වූ ශීලය නැවත නැවත ආවර්ජනා කිරීමෙන් පවත්වා ගෙන යාමට විරිය කළ යුතුයි. ඒ සඳහා සිහි නුවණ අවශ්‍යයි.

කිසියම් පුද්ගලයෙක් ඉන්ද්‍රිය සංවරයට පෙළෙඹෙන්නේ ඉන්ද්‍රිය අසංවරයෙහි ආදීනව දුක යැයි වටහා ගත් විටය. ඉන්ද්‍රිය අසංවරය , සැපය, ආශ්වාද ජනකය, යැයි සිතමින් මුලා වී එහි ඇලී ගැලී සිටින්නෙකු තුළ ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ යන අකුසල් මුල් වැඩෙන බැවින් මනස දියුණු කළ නොහැක.

මෙවැනි තත්ත්වයකින් ඔහු මුදා ගත හැක්කේ කල්‍යාණ මිත්‍රයෙකුට පමණි. එබැවින් කල්‍යාණ මිත්‍ර ඇසුරින් සද්ධර්මය ශ්‍රවණයට අවස්ථාව ලැබේ. අපට හමුවන උතුම් ම කල්‍යාණ මිත්‍රයා වන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේය. උන් වහන්සේ ඇසුරු කළ හැක්කේ උන් වහන්සේ දේශනා කළ ධර්මය අසා කියවා දැනගෙන පිළිවෙත් අනුගමනය කිරීමෙනි. එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳව හා ධර්මය පිළිබඳව ගැඹුරු පැහැදීමක් ඇති වේ. එනම් ශ්‍රද්ධාව ඇති වේ.

අද අපට බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය අසන්නට කියවන්නට ලැබී ඇත්තේ එදා පටන් ඒ ධර්මය අසා පිළිවෙත් පුරා මග ඵල ලබා නිවන් සුවය ලද ආර්ය මහා සංඝරත්නය විසින් දේශනා කිරීම හා ග්‍රන්ථාරූඪ කිරීම නිසාය. අදත් සරල බසින් දහම් පොත පත ලියමින් දේශනා කරමින් අපට මග පෙන්වන්නේ මහ සඟරුවන විසිනි. එබැවින් ආර්ය මහා සංඝ රත්නය කෙරෙහි පැහැදි ශ්‍රද්ධාව ඇති කරගත යුතු වේ. මෙසේ තෙරුවන් කෙරෙහි ශ්‍රද්ධාව ඇති වූ තැන් පටන් නිවන කරා යන ගමන ඇරැඹේ.

භාවනා කිරීම යනු සිත වැඩීමයි. රහත්ඵලය ලබන විට සිත වැඩී අවසන්ය. ප්‍රඥාව පහළ වී ඇත. එබැවින් බුදුරජාණන් වහන්සේ හෝ රහතන් වහන්සේ සිත වැඩීම සඳහා සමාධි සුවයෙන් වාසය කරයි. නිවන් සුවය අත්විඳියි.

කොළඹ ශ්‍රී සම්බෝධි විහාරාධිපති 
දරණාගම කුසලධම්ම හිමි

ශ්‍රී බුද්ධ වර්ෂ 2560 ක් වූ පොසොන් පුර පසළොස්වක පොහෝ දින රාජ්‍ය වර්ෂ 2016 ක් වූ ජුනි 19 වන ඉරිදා දින බුදු සරණ පුවත්පතෙහි පළ වූ ලිපියකි